Van kazerne naar azc en terug: de veelbewogen geschiedenis van het Nassau-Dietzterrein

Toen op 1 juli 1963 de eerste Duitse dienstplichtigen hun intrek namen in de legerplaats in Budel, had niemand kunnen vermoeden dat deze plek gedurende meer dan vier decennia het kloppende hart zou vormen van een uniek Duits-Nederlandse samenwerking. De Nassau-Dietzkazerne werd tot juni 2005 het thuis van luchtmacht-, transport- en geneeskundige eenheden van de krijgsmacht van Duitsland, waarna het terrein een tweede leven kreeg als asielzoekerscentrum.

Dit artikel beschrijft, op basis van de archieven van legerplaatsbudel.nl én recenter nieuwsover het azc, hoe het dagelijkse leven eruitzag en welke impact er ís en wás op de regio.

Afspraken tussen Nederland en Duitsland

De basis voor de Duits-Nederlandse samenwerking werd gelegd met de Budel-Seedorf-overeenkomst van 17 januari 1963. In ruil voor de komst van Nederlandse troepen naar Seedorf in Duitsland, vestigden Duitse militairen zich op de oefenterreinen bij Budel. Op 20 mei 1963 landden veertig ‘kwartiermakers’ in Cranendonck. Op 1 juli volgde de eerste grote lichting dienstplichtigen. Binnen een paar jaar groeide de bezetting naar ongeveer 3.000 personen.

De naam 'Nassau-Dietzkazerne'

Tot 1988 stond de kazerne eenvoudig bekend als ‘Legerplaats Budel’. Op 25 mei van dat jaar verleende prins Bernhard officieel de naam ‘Nassau-Dietzkazerne’. Dit was een eerbetoon aan het Nederlandse vorstenhuis Nassau-Dietz en een symbool van de historisch gedragen vriendschapsband tussen de landen.

Dagelijkse routine: trainen, schieten, overleven

De basisopleiding van de Luftwaffe-rekruten vormde het centrum van de trainingen op het terrein. Elke ochtend begonnen rond 06.00 uur fysieke trainingen op het sportveld: loopscholing, hindernissenparcours en touwklimmen, gevolgd door wapentraining met het G3-geweer en P1-pistool. In de daaropvolgende weken leerden soldaten kaartlezen, oefeningen in kleine eenheden uitvoeren en bivakkeren in de nabijgelegen Weerterheide.

‘s Middags stonden soms schietoefeningen op de agenda: schietsimulaties, nachtschieten en scherpe oefeningen bij de grote schietbaan ten zuiden van het terrein. Wie afzwaaide, werd toegewezen aan een van de gespecialiseerde eenheden, zoals het transportbataillon 961, dat verantwoordelijk was voor verplaatsing van brandstof en munitie voor de hele compagnie.

Faciliteiten en ontspanning

Na afloop van de diensturen zochten militairen hun ontspanning in de kazernekantine of – bij beter weer – op het grasveld voor de barakken. Een kleine cinemazaal draaide af en toe een film; in de onderofficiersbar zat menig korporaal samen voor een kaartje of een enkel flesje bier. Daarnaast vormden lokale etablissementen in Budel, Weert en Maarheeze populaire ontmoetingsplekken.

'Een dorp op zichzelf'

Wat begon als simpele oefenplaats groeide uit tot een volledig functionerend dorp:

• ⁠Legeringsgebouwen met slaapzalen voor meer dan duizend man;
• Sporthal voor binnenactiviteiten en theatervoorstellingen;
• ⁠Stafgebouw met oefenlokalen en briefingruimtes;
• ⁠Eigen keuken bemand door Nederlands personeel, dat zorgde voor dagelijkse warme maaltijden;
• ⁠Medische post van de Sanitätsstaffel 110, waar ook gewonde militairen uit het veld werden behandeld.

Persoonlijke herinneringen

Op legerplaatsbudel.nl delen oud-gedensten verhalen over vriendschappen, eerste liefdes en avontuurlijke vrije dagen. Zo zegt iemand onder meer: “Voor de kazerne hadden we in Budel, Weert, Maarheeze en Hamont vele mogelijkheden voor vrije tijd. Het was een mooie tijd en ik denk nog graag terug aan die jaren.” En: “In 1965 namen we deel aan een Fasching (Duits voor een feest voorafgaand aan vastentijd, wat kan duiden op carnaval, red.) in de onderofficiersbar, compleet met kostuums en Duitse schlagers. Het voelde alsof we even echt vakantie hadden.”

Economische en sociale verweving met Budel

De kazerne bood werk aan tientallen mensen: keukenpersoneel, onderhoudsploegen en administratieve krachten. Lokale winkels, cafés en taxibedrijven floreerden door de onmiskenbare koopkracht van de militairen. Nog opvallender was het aantal Duits-Nederlandse huwelijken: in de eerste 25 jaar vormden zich meer dan 800 paren, waarvan velen in Budel bleven wonen.

Einde van de overeenkomst en afscheid

Op 15 september 2004 werd de Budel-Seedorf-akkoord formeel beëindigd. Kort daarna, in juni 2005, vond de officiële afscheidsplechtigheid plaats op het Capucijnerplein in Budel, met orkesten uit Münster en harmonieën uit Den Bosch. Met het vertrek van de laatste Duitse eenheden kwam er na 42 jaren definitief een streep onder de samenwerking.

Hierna bleef het terrein niet onbenut: Defensie van Nederlan gebruikte de gebouwen de daaropvolgende jaren tijdelijk voor de Koninklijke Militaire School (KMS) en bood onderdak aan eenheden van de Nationale Reserve. De oefenbanen en schietterreinen zagen incidenteel nog militair verkeer, maar het merendeel van de barakken stond grotendeels leeg en raakte langzaamaan in verval.

Intussen onderzocht het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) verschillende locaties voor nieuwe opvanglocaties; vanaf 2012 legde de gemeente Cranendonck met het COA de basis voor de toekomstige inrichting van het complex als asielzoekerscentrum.

Het azc-tijdperk in Cranendonck

In mei 2014 opende het COA de poorten van het voormalige kazerneterrein als azc Budel. Daarna signaleerden inwoners en gemeente Cranendonck verschillende vormen van overlast: winkeldiefstal, vernielingen en incidenten rond het openbaar vervoer, waar chauffeurs zelfs werden bedreigd. Burgemeester Roland van Kessel bestempelde de situatie als onacceptabel, waarna het gebied rond het azc als veiligheidsrisicogebied werd aangewezen. Met verscherpt toezicht en nieuwe afspraken met het COA streefde de gemeente naar betere leefbaarheid. Dit in afwachting van de terugkeer van Defensie uiterlijk in 2028. Dat is onlangs besloten door het kabinet.

Terug naar de basis: van azc naar kazerne

Zo breekt er een nieuw hoofdstuk aan in de geschiedenis en toekomst van het Nassau-Dietzterrein. Met de ministerraad, die op 22 mei 2025 een voorlopig besluit nam om vanaf 2028 de Nassau-Dietzkazerne volledig terug te geven aan Defensie, wordt er een streep gezet onder het azc-tijdperk in Budel. De huidige overeenkomst met het COA loopt tot 2028.

Download de gratis app van Cranendonck24 en mis niets → Apple | Android