Deze balanskar komt van de zinkfabriek in Budel-Dorplein en staat nu in Valkenswaard

Op het terrein van Harba Lorifa aan de Pastoor Heerkensdreef in Valkenswaard staat een groenkleurige kar met lage ‘buik’. Deze kar heet een balanskar en is afkomstig van de zinkfabriek in Budel-Dorplein.

Er groeit een verwaarloosde struik in de bak, die gevuld is met wat zand. De kuip komt bijna tot aan de grond en kan worden voortbewogen door te duwen tegen het handvat. Het vehikel heeft twee grote wielen, die zelfs een stuk boven de bak uitsteken. Je zou haast denken dat het een hulpmiddel is in de steenkoolmijnen. Maar onderzoek leert dat het een zogenaamde ‘balanskar’ is en tot het midden van de vorige eeuw gebruikt is in de mengerij van de zinkfabriek.

Melangekar
“Het is een transportmiddel bij uitstek”, aldus Simon Pustjens, die als oudgediende van de zinkfabriek in zijn jonge jaren dergelijke karren regelmatig zag. “Ze werden ingezet voor allerlei corveewerk, maar de balanskarren werden vooral gebruikt voor vervoer van de grondstoffen voor de ovens zoals geroost zinkerts, reductiekolen en zinkhoudend recyclemateriaal. De zinkovens werden namelijk gevoed met een mengsel van grondstoffen, de zogenaamde melange. Dit is de reden dat de balanskarren ook wel melangekarren genoemd werden. In de mengerij waren zo’n dertig mensen continu bezig met transport van de grondstoffen voor de ovens. Het mengen ervan gebeurde kort bij de ovens, met de schop.”

Onverslijtbaar
Met de balanskarren worden ook de kolen voor de gaspotten getransporteerd. De naam balanskar verwijst naar het feit dat de kar door z'n bouw makkelijk in evenwicht te houden is. De wielen zijn zo groot dat het zwaartepunt zich in feite altijd onder de as bevindt. Doordat de kar twee wielen heeft is ze zeer stabiel en kun je al je kracht benutten om het gevaarte in beweging te brengen. Het feit dat je deze karren nu nog bij deze en gene in de tuin tegenkomt, getuigt van het feit dat ze onverslijtbaar zijn. Hoe de kar bij Harba Lorifa terecht is gekomen, kan niemand vertellen.

Pustjens: “De bak is helemaal van staal gemaakt en heeft een laadvermogen van meer dan 500 kilo. Ik heb ooit ergens gelezen dat een sollicitant aangenomen is nadat hij had laten zien dat hij een volgeladen balanskar in beweging kon krijgen.”

Budel, Overpelt en Lommel
De wielen kunnen zijn gesmeed of gegoten. Pustjens uit Weert werkt veertig jaar op de Zinkfabriek in Budel in de jaren 1972-2012 en weet dat ook in de zinkfabrieken van Overpelt en Lommel dergelijke balanskarren gebruikt zijn.
Misschien duikt er nog eens iemand op die precies kan vertellen hoe deze balanskar ooit aan de Pastoor Heerkensdreef terecht is gekomen.

Download de gratis app van Cranendonck24 en mis niets → Apple | Android