De slijpsteen van vroeger, zoals die bij de Achelse Kluis staat

Het is op de binnenplaats van de Achelse Kluis, tegenover het winkeltje van Broeder Martinus, waar een oude slijpsteen aan de grond staat genageld. De ronde geelachtige zandsteen kan met een zwengel worden rondgedraaid en de steen hangt voor de helft in een waterbak.

De Achelse Kluis had vroeger een compleet boerenbedrijf en daardoor was een slijpsteen hard nodig om alle land- en tuinbouwgereedschap scherp te houden. De slinger van het apparaat was om de steen langzaam te laten draaien, de steen was om te slijpen en het water was om te koelen en te polijsten. Op die manier had elke boer de ideale slijpmachine. Maar ook messen en scharen konden op de steen worden gescherpt.

Er waren ook slijpstenen zónder waterbak. Dan moest iemand constant water over de steen gieten. Je moest altijd met tweeën zijn: één die draaide en één die het gereedschap tegen de draaiende steen hield. Meestal was de steen vlak.
De Achelse slijpsteen daarentegen heeft een typisch model: een V-vormig vlak. Deze steen zal óók gebruikt zijn voor het slijpen van de messen van de paardenmaaimachine. Deze messen zijn namelijk driehoekig. Zo werden voor verschillende typen maaibalken stenen gemaakt met een bijbehorend model slijpvlak. Vaak werd het gescherpte landbouwgereedschap na het slijpen nog ‘gewet’. Met een wetsteen werd de braam er afgehaald waardoor het voorwerp vlijmscherp werd.

Schroef
“D’r blijft nog maar weinig water in staan!”, riep een toerist toen op De Kluis foto’s van de slijpsteen werden gemaakt. De waterbak is zó verroest dat de bodem bijna helemaal weg is. Niet voor niets moest de bak in de winter steeds leeg gemaakt worden, anders zou niet alleen de bak wegroesten maar ook de steen stukvriezen. Vaak zat er in de bodem een schroef. Die kon je er uit draaien en het water liep dan vanzelf uit de bak. Of de barst in de Achelse steen is ontstaan door bevriezing, is niet duidelijk.

Scharensliep
Een zeis en een ploeg werden meestal niet gescherpt op een slijpsteen. De ploeg werd naar de smid gebracht terwijl de boer zijn eigen zeis scherp maakte door te ‘haren’: met een hamertje en een aambeeldje werd het grote mes dan uitgesmeed. Tenslotte werden scharen en messen vaak ook geslepen door een scharensliep, die langs de deur kwam met zijn kar of fiets, waarop een klein slijpsteentje was gemonteerd. In het streekmuseum ‘De Acht Zaligheden’ aan Kapelweg in Eersel staat nog een heel fraai exemplaar van een wagentje van de scharensliep. Een medewerker van het museum is zelfs nog een cursus messenslijpen gaan halen.

Download de gratis app van Cranendonck24 en mis niets → Apple | Android