Budel: een boeiende mix van geschiedenis, cultuur en winkelervaringen

Budel (in het Budels: Buul) is een dorp gelegen in de gemeente Cranendonck, in de provincie Noord-Brabant. Met een ligging op ongeveer 25 km ten zuiden van Eindhoven, grenst Budel aan de Belgisch-Limburgse gemeente Hamont-Achel en de Nederlands-Limburgse gemeente Weert. Het dorp is gunstig gelegen op enkele kilometers afstand van de A2 snelweg. Budel heeft een rijke geschiedenis en wordt gekenmerkt door haar levendige winkels en gezellige sfeer.

cranendonck24

/ / Redactie

• Beeld - Google Streetview

Advertentie

Budel bestaat uit verschillende buurtschappen, waaronder Keunenhoek, Broekkant, Berg, Toom, Midbuul, Heikant, Meemortel, Bosch, Schoordijk en Locht. De naam 'Budel' heeft mogelijk een verwantschap met het woord 'bode' en 'butil', wat 'gerechtsdienaar' betekent, of met het woord 'buidel', wat 'zwellen' betekent. De oudste vermelding van Budel, Budilio genaamd, dateert uit het jaar 779 en wijst mogelijk op een collectiefvorm met het suffix '-ja'.

Geschiedenis van Budel

De geschiedenis van Budel gaat ver terug in de tijd. In de pre- en protohistorie verbleven hier al mensen, en ook de geschreven geschiedenis van Budel is van vroege datum. De eerste documenten verwijzen naar de 'villa Budilio in Texandria' en het 'domein Budel', dat eigendom was van de Pepiniden en Karolingen. Door koninklijk gezag werd het domein koningsgoed.

Een van de oudste bekende teksten is een oorkonde van Karel de Grote, waarin hij bevestigt dat zijn grootvader Pepijn de Middelste, die stierf in 714, bezittingen in Budel had geschonken aan de abdij van Chèvremont bij Luik. In 947 schonk de abdij ook de kerk van Budel aan dit klooster. Later, in 972, werden de bezittingen van de abdij overgedragen aan het Mariakapittel van Aken. Deze eigendomssituatie duurde tot het einde van de 18de eeuw.

In 1245 werd Engelbert van Horne, heer van Cranendonck, voogd van de kerkelijke goederen in Budel. Vanuit deze positie verwierf Engelbert steeds meer rechten in Budel, zoals het aanstellen van schout en schepenen. Dit legde de basis voor de toevoeging van Budel aan Cranendonck in 1421.

Vanaf dat moment maakte Budel deel uit van de hoge heerlijkheid Cranendonck, samen met de dorpen Maarheeze, Soerendonk en Gastel. Deze plaatsen waren verenigd in twee schepenbanken, verantwoordelijk voor het bestuur en de rechtspraak in de regio. Cranendonck maakte op haar beurt deel uit van het kwartier Peelland.

Industrie en economie

Budel heeft een lange geschiedenis van industriële activiteit. In het begin van de 19de eeuw ontstond de zinkindustrie in Budel(-Dorplein), met de oprichting van de Budelse Zinkfabriek. Deze fabriek groeide uit tot een van de grootste zinkproducenten ter wereld en is vandaag de dag nog steeds actief onder de naam Nyrstar Budel. De zinkfabriek heeft een belangrijke economische rol gespeeld in de regio en heeft veel werkgelegenheid geboden.

Natuur en recreatie

Budel is omgeven door prachtige natuurlijke landschappen. Ten noorden van het dorp ligt de Budelerbergen, een uitgestrekt natuurgebied met bos, heide en vennen. Dit gebied is ideaal voor wandelingen, fietstochten en picknicks. Ook zijn er verschillende fiets- en wandelroutes die Budel en de omgeving verkennen. Daarnaast zijn er diverse recreatievoorzieningen, zoals een zwembad en sportfaciliteiten, waar inwoners en bezoekers van kunnen genieten.

Cultuur, erfgoed en bezienswaardigheden in Budel

Budel biedt een scala aan bezienswaardigheden die de rijke geschiedenis en het culturele erfgoed van het dorp weerspiegelen. Hieronder volgen enkele opmerkelijke plekken die een bezoek waard zijn:

De Teutenhuizen zijn kenmerkende huizen in de dorpskern die werden gebouwd door rondtrekkende handelaren, de zogenaamde teuten. Twee van deze huizen, Markt 27 en Nieuwstraat 17, zijn voorbeelden van 17e-eeuwse Gelderse topgevels met in- en uitgezwenkte vormen. Ze zijn een tastbare herinnering aan de welvaart die de handel in het verleden naar Budel bracht.
De neogotische Onze-Lieve-Vrouw Visitatiekerk is een indrukwekkend bouwwerk dat tussen 1904 en 1912 werd opgericht. Het verving de oude kerk en herbergt nu enkele monumentale voorwerpen uit de 17e, 18e en 19e eeuw. In de kerk zijn ook middeleeuwse waterputten ontdekt. Bij de kerk staat een Heilig Hartbeeld uit 1930, een creatie van Jan Custers.
Het voormalige protestantse kerkje, dat sinds begin 2019 bekend staat als 'Het Kerkje', heeft een interessante geschiedenis. Het werd in 1812 gebouwd met sloopafval van de Franciscanessenkerk in Achel. Het kerkje herbergt een prachtige eikenhouten kansel uit 1734, vervaardigd door Claude Demeny, evenals andere historische elementen. Tegenwoordig organiseert de stichting Behoud en Beheer Hervormde Kerk Budel sociaal- en culturele evenementen in dit bijzondere gebouw.
De Kloosterkapel is een neogotisch gebouw dat ooit deel uitmaakte van een verzorgingshuis van de Zusters van Liefde van Tilburg. Dit charmante gebouw draagt bij aan de historische en architectonische pracht van Budel.
Het Schepenhuis is een oud raadhuis dat dateert uit 1772 en ontworpen is door de Boxtelse landmeter Hendrik Verhees. Op de zolder zijn hergebruikte balken te vinden, waarvan er één het jaartal 1616 draagt. Het gebouw werd oorspronkelijk gebruikt als overdekte markt voor garens en boter. Nu herbergt het een heemkamer en worden er wisselende exposities georganiseerd. Daarnaast is het V.V.V-kantoor hier gevestigd.
Het Marktplein, omringd door leilinden, is een pittoresk driehoekig plein dat uitkijkt op het Schepenhuis. Het plein vormt het bruisende hart van het dorp en is een populaire ontmoetingsplaats voor de lokale bevolking en bezoekers.
Budel heeft ook twee prachtige molens. De Nooitgedacht, een ronde stenen stellingmolen, dateert uit 1846 en is nog steeds in bedrijf. De Zeldenrust, een ronde stenen beltmolen uit 1869, wordt gebruikt voor het malen van diervoeders en is eigendom van een handelsfirma. Deze molens voegen een vleugje nostalgie toe aan het landschap van Budel.

Andere bezienswaardigheden zijn onder meer de karakteristieke Kempense langgevelboerderijen uit de 17de, 18de en 19de eeuw, verspreid over locaties zoals Keunenhoek, op de Berg en in de Broekkant. Ook het bronzen beeldje 'Os Moen' van kunstenaar Sjeng Caris, dat de Budelse gemoedelijkheid en gastvrijheid symboliseert. En het monument voor Antonius Mathijsen, de militair arts die het gipsverband uitvond, dragen bij aan de culturele en historische identiteit van Budel.

Budel biedt een uitnodigende mix van erfgoed, architectuur en natuurlijke schoonheid. Een bezoek aan deze bezienswaardigheden laat je kennismaken met de rijke geschiedenis en de unieke charme van dit Brabantse dorp.

Winkelen en horeca

In het centrum van Budel vind je een gevarieerd aanbod aan winkels, boetiekjes, restaurants en cafés. Het is een gezellige plek om te winkelen, te genieten van een hapje en drankje, of gewoon rond te wandelen en de sfeer op te snuiven.

Dit zijn slechts enkele hoogtepunten van Budel. Het dorp heeft nog veel meer te bieden en het is zeker de moeite waard om het zelf te verkennen en te ontdekken.

Download de gratis app van Cranendonck24 en mis niets → Apple | Android

Bekijk ook